ÜRGÜP SARICA KİLİSE KORUMA-ONARIM VE SERGİLEME PROJESİ - NEVŞEHİR

Ürgüp'e bağlı Ortahisar ile Mustafapaşa arasında bir konumda, kaya kütlesine oyulmuş olan Sarıca Kilise, Kepez Vadisi'ndeki diğer kaya kiliselere bakan bir tepede yer almaktadır. Kilise, Bizans mimarisinde ilk örneklerine 9. yüzyılda rastlanan kapalı Yunan haçı ile üç yapraklı yonca plan şemasının karışımı olarak kayaya oyulmuştur. Çok sayıda örneği bulunan kapalı Yunan haçı şemalı kiliselerden, Göreme'deki Elmalı, Karanlık, Hacı İsmail Deresi Kiliseleri duvar resimleri özelliklerine bakarak 10.- 13. yüzyıllara tarihlendirilmektedir. Doğu - batı doğrultusunda uzanan kilise, naos, narteks ve çalışmalar sırasında ortaya çıkarılan yemekhane (?) mekânından ibarettir. Güney duvarında giriş kapısı ve naosa geçiş bulunan narteks, üst seviyede yuvarlak kemerler ile yanlarda pandantif geçişli kubbe, ortada düz tavanlı olan üç bölüme ayrılmıştır.

*

Projede, yapının özgünlüğüne dokunulmadan, mekânlarının içinden oyularak oluşturulduğu doğal kaya dokusunun iyileştirilmesi ve sağlamlaştırılması gerektiği düşünülmüştür. Bu yolla kiliseyi korumak ve ana kayadaki yarıklar ile yapısal çatlakların onarılmasıyla sert doğa koşullarının yarattığı tahribatın durdurulması amaçlanmıştır. Uygulamada, öncelikle çalışma alanında bitki ve erozyonla oluşan toprak temizliği yapılmış ve bu iş sırasında yemekhane olduğu varsayılan ek mekân ile ön avlu ortaya çıkmıştır. Yapı içinde, tüf taşının erimesi sebebiyle ileri derecede tahrip olmuş kubbe, kemer gibi elemanlar, dolu kalıp kurularak askıya alınmış ve yöreye özgü, yaklaşık aynı renkte, fakat daha sert taş ile onarılmıştır. Dış yüzeylerde ise, özgün kaya profili elde edilinceye kadar farklı büyüklüklerdeki tüf kırıkları ile dolgu yapılmıştır. Yemekhane bölümünün üzerindeki boşalmalar, delikler büyük olduğu için bu kısımda bir ölçüde farklı bir çözüm getirilmiştir: Erozyon ve çökme ile oluşan büyük açıklıklar emprenye edilmiş ahşap kirişler ile geçilmiştir. Ancak doğal kayanın farklı eğri kesitlerle oluşan doğal şekilleri, erozyon ve çökme ile oluşan büyük açıklıkların aldığı şekillerin örtülmesi için yapılacak kirişlemenin karmaşık yapısı, hemen hemen her bir kirişin diğerlerinden farklı biçimde çözülmesini gerektirmiştir.