Serpentine Pavyonu’nun 25. yılına denk gelen 2025 yapısı, Bangladeşli mimar Marina Tabassum ve Dakka merkezli ofisi tarafından “A Capsule in Time” (Zamanda Bir Kapsül) başlığıyla tasarlandı. İlk olarak 2000 yılında Zaha Hadid tasarımıyla başlatılan bu geçici yapı serisi, her yıl Kensington Bahçeleri'nin içindeki Serpentine Güney Galerisi’nin hemen yanında, uluslararası alanda tanınmış bir mimarı deneysel bir pavyon tasarlamaya davet ediyor. Yaz boyunca halka açık olan bu yapılar hem kafe ve buluşma noktası olarak işlev görüyor hem de çeşitli etkinliklere ev sahipliği yapıyor.

Mimarlık öğrenciliğimden bu yana Bjarke Ingels, Peter Zumthor gibi, tabiri caizse “star mimarların” adeta Pritzker Mimarlık Ödülü ile peş peşe giden pavyonlarını mimarlık medyası aracılığıyla takip ediyordum. Ancak geçtiğimiz yıl doktora çalışmam nedeniyle Londra’ya taşınmamla birlikte bu yapıları fiziksel olarak deneyimleme fırsatım oldu. Bu yılki tasarım, özellikle çevresel ve sosyal meselelere duyarlı yaklaşımı, yerel malzemelerle çalışmadaki ısrarı ve Aga Khan Ödülü ile tanınan Marina Tabassum’un mimari dilini sahada görmek açısından oldukça heyecan vericiydi.

Tabassum’un tasarımı, Güney Asya’nın geleneksel Shamiyana çadırlarından ilham alıyor. Dört adet kapsül formundaki ahşap strüktür, yarı saydam cephe elemanlarıyla birlikte zikzak bir düzende yerleştirilmiş. Böylece ışık ve gölge oyunlarıyla etkileyici bir mekânsal atmosfer oluşturulmuş. Bu kapsüllerden biri kinetik bir yapıya sahip ve hareket ederek alanın yeniden kurgulanmasına imkân tanıyor. Genel plan şeması ise bana bir kilise nefini anımsattı. Kapsüllerin köşelerinde yer alan yarım kubbe formlar hem anıtsal bir duruş sergiliyor hem de ziyaretçilerin bu iç çeperde konumlanması sayesinde ilginç bir mekânsal deneyim sunuyor. Hatta yapı, bu yarım kubbe deneyimiyle neredeyse Pantheon’un kubbesinin sadeleştirilmiş, parktaki bir yorumu gibi hissettirdi. Pavyonun tam merkezine yerleştirilen ginkgo ağacı da bu mütevazı ama derin atmosferin merkezinde doğayla kurulmak istenen ilişkiyi güçlendiriyor.

Her ne kadar tasarımın Shamiyana geleneğinden esinlendiği belirtilse de, bu referansın sonuç üründe zayıf kaldığını düşünüyorum. Pavyonun geçiciliği ve bu referansın getirdiği kısıtlamalar, deneysellik açısından da yapının zayıf kalmasına yol açmış olabilir. Ancak The Guardian’ın mimarlık eleştirmeni Oliver Wainwright’ın da belirttiği gibi, bu pavyon her yıl hızla tasarlanıp üretilen geçici bir yapı ve İngiltere'nin sıkı yangın yönetmeliklerine uymak zorunda. Dolayısıyla, yerel ve zanaat odaklı referansların birebir yansıtılması oldukça güçleşiyor. Buna rağmen, bu yılki pavyonun Kuzey Galerisi’nde sergilenen Hint sanatçı Arpita Singh’in “Remembering” başlıklı sergisiyle paralel yürütülen etkinlikler, film gösterimleri ve Bengal kültürüne dair kitap seçkisiyle birlikte ele alınması, mimari ve küratöryel yaklaşımını daha da güçlendiriyor.

Pavyonun kamusal programları bu yıl bir adım daha ileri taşınmış. Ana yapının hemen yanına, Sir Peter Cook tarafından LEGO iş birliğiyle tasarlanan bir oyun pavyonu eklenmiş. Benim ziyaret ettiğim Haziran’daki bir pazar günü her iki pavyon da oldukça aktifti. Ziyaretçiler yapılarla etkileşim halindeydi ve çeşitli etkinlikler mekânı canlandırıyordu. Bu da bana Serpentine Pavyonu’nun yalnızca mimarlık alanında deneysel bir katkı sunmakla kalmayıp, aynı zamanda kent yaşamı içinde sahici bir karşılık bulduğunu düşündürdü. Kamusal mekânın ve özellikle bu yılın pavyonunun geçicilik söylemine rağmen kullanıcılarıyla kurduğu ilişki son derece kalıcı. Belki de Serpentine’in asıl başarısı tam da burada yatıyor.

* Fotoğraflar yazara aittir.

KAYNAKLAR

Wainwright, Oliver, 3 Haziran 2025, “‘Like an expanding crepe-paper ornament’: Serpentine unveils its first movable pavilion”, The Guardian, (https://www.theguardian.com/artanddesign/2025/jun/03/serpentine-movable-pavilion-marina-tabassum). [Erişim: 30.06.2025]

“Serpentine Pavilion 2025 by Marina Tabassum: A Capsule in Time by Marina Tabassum and her firm, Marina Tabassum Architects (MTA)”, Serpentine, (https://www.serpentinegalleries.org/whats-on/serpentine-pavilion-2025-by-marina-tabassum/). [Erişim: 30.06.2025]