Ülkemiz mimarlığının “Nobel”i ya da “Pritzker”i olarak tanımlayabileceğimiz, bu yıl on dokuzuncusu gerçekleşen, Ulusal Mimarlık Sergisi ve Ödülleri’nde Seçici Kurul Üyeleri olarak görev almaktan büyük onur duyduk.

Seçici Kurul, ilk toplantısını 9 Ocak 2024’te dijital ortamda gerçekleştirdi. Son yıllarda artan uzaktan erişim imkânları bu dönem de çalışmaları kolaylaştıran bir etken oldu. Kurul’un yüz yüze toplantısından yaklaşık bir hafta önce tüm başvuruların dijital olarak üyelere ulaştırılması verimli bir çalışma imkânı sundu. Kurul üyeleri başvuruları ekranlarında bireysel olarak detayları ile inceleyebilecek zamana sahip oldu. Bu olanağın önümüzdeki yıllarda da devam edeceğini sanıyoruz. Seçici Kurul, Mimarlar Odası Genel Merkezi Ankara Konur Sokak’ta bulunan toplantı salonunda 29 Mart 2024 tarihinde değerlendirmelerini yapmak üzere toplantılarına başladı. Panolar jüri tarafından önce tekrar bireysel, ardından birarada incelendi. Üyeler, görüşlerini ve analizlerini aktardı ve tartışmalar yürütüldü. Elemelerde olduğu kadar, ödül seçimlerinde demokratik bir ortam sergilendi. Farklı görüşler, fikir ayrılıkları değerli tartışmalar yarattı. Kararların bir bölümü oybirliği ile alınmış olmakla birlikte, kimi kararlar oy çokluğu ile alındı. Ödüllerle ilgili tartışmalarda Seçici Kurul’un sahip olduğu bu demokratik zemin dikkate alınmalıdır.

2024 yılında toplamda 97 proje değerlendirildi. Son üç dönemdir başvuru sayısının 100’ün altında kalışının ardında pandemi, deprem ve yaşanan ekonomik krizin bulunduğunu tahmin etmek güç değil. Önceki dönemlerde seçici kurulların, Yapı ve Proje kategorilerindeki başvuru sayısı farklarına dikkat çektiği görülüyor. 2020 yılında Yapı ve Proje alanında başvuru sayıları (Seçici Kurul Raporu aksine) neredeyse eşit (41 Yapı, 44 Proje, 11 Fikir, toplam 96). 2022 yılında ise Yapı alanında Proje’den dikkate değer şekilde fazla sayıda başvuru yapılmış (50 Yapı, 33 Proje, 15 Fikir; toplam 98). Bu yıl ise (2024), çok radikal olmamakla birlikte, tersine bir hareketle, başvuruların Yapı kategorisinde azalırken, Proje’de arttığı görüldü (38 Yapı, 46 Proje, 13 Fikir, toplam 97). 2022 Seçici Kurul Raporu, Proje kategorisindeki düşüşü müelliflik ve telif hakkı tescil işlemlerinin yarattığı güçlükle ilişkilendirmiş. Proje kategorisinde 2024 yılında görülen artış bu öngörüyü pek desteklememektedir. Son yıllarda görülen başvuru sayısındaki genel düşüşle birlikte, Yapı ve Proje kategorilerinde değişken sayılardaki başvuruları açıklamak için ülke ekonomisi ve inşaat sektöründeki hareketlilikle ilişkisine bakmak önemli görülmektedir. Ancak anlamlı yorumlar yapılabilmesi için bir taraftan bu sayıların gözlemlenmeye devam edilmesi diğer taraftan elimizdeki mevcut sayıların detaylı analizlerinin yapılmasına ihtiyaç vardır.

Önceki seçici kurul raporlarında da özellikle dile getirildiği gibi Yapı Ödülleri’ni yapının mevcut durumunu yerinde gözlemleyerek vermek önemlidir. Bu konuda gerekli düzenlemeler kısa sürede gerçekleşmelidir. Fikir kategorisi ise en az Yapı ve Proje kategorileri kadar dikkate değerdir. Bu kategorideki başvuruların kuramsal zenginliği; mimarlık yapma biçimlerimizi sorgulamamız ve dönüştürmemize olanak sağlayacak düşünsel zeminler yaratmakta; bilgi ve yorumların aktarılmasına, tartışma ortamının zenginleşmesine katkı sağlamaktadır.

Yapı, Proje ve Fikir kategorilerindeki ödüller mimarlık alanına zenginlik ve derinlik katan ve Hasan Ünal Nalbantoğlu’nun deyimiyle “dünyamızı şenlendiren” eserlere verilirken; Mimar Sinan Büyük Ödülü, Anma Programı ve Mimarlığa Katkı Dalı Ödülleri mimari pozisyonları ve yorumlarıyla rol - modeli olan kişilere ve / veya kurumlara verilmektedir. Dolayısıyla bu Ödüller sadece, büyük bir özenle mimarlığa adanmış bir ömre hakkını teslim etmek için değil aynı zamanda mimarlık bilgimizi zenginleştirecek ve derinleştirecek öncülleri tartışmaya açmak ve kendi yolumuzu keşfetmekte bizlere kerteriz olacak rol - modellerini işaret etmek için de önemlidir. Bunun gerçekleşmesi için sadece ödül vermek yeterli olmaz. Ödüle aday olan ve kazanan eserlerin kıymetini ortaya çıkaracak şekilde sergilenmesi ve sergi kataloğunun da aynı özenle akademisyenlerin ve eleştirmenlerin katkısıyla basılması ve bu serginin Türkiye’nin özellikle mimarlık fakültesi bulunan kentlerini dolaşması Ödül Programı’nın amacına ulaşması için gerek şarttır. Aynı şekilde Mimar Sinan Büyük Ödülü, Anma Programı ve Mimarlığa Katkı Dalı Ödüllerini kazananların bütün eserleri ve hayat öykülerini belgeleyen kitap ve sergilerinin ödül törenini izleyen günlerde hazırlanması ve Türkiye’yi dolaşması rol - modellerinin iyi anlaşılması ve başkalarının yollarına ışık tutması için elzemdir. Bu hazırlıklarla ödüllerin ulusal ve uluslararası basında yer almaları çok daha kolay olacaktır.

Son olarak, Mimarlar Odası Genel Merkezi’ne ve Ödül Komitesi üyelerine, bu onurlu görev ve süreçteki destekleri için teşekkür ederiz. 19. Ulusal Mimarlık Sergisi ve Ödülleri’nin tüm katılımcılarını tebrik eder, başarılarının devamını dileriz.