Mimarlık sayfalarında yer alan önceki yazılarımızda Uluslararası Mimarlar Birliği’nin (UIA) Kasım 2024’te Kuala Lumpur (Malezya)’da olağanüstü genel kurulunu yapacağını duyurmuştuk. Birliğin geleceği için önemli konuların ele alındığı bu genel kurul planlandığı tarihlerde gerçekleşti. Bu yazıda kısaca genel merkezin taşınması, yönetişim alanındaki yeni düzenlemelerin tüzük ve yönetmeliklere işlenmesi gibi önemli konuları gündeme alan olağanüstü genel kurul ve olağanüstü genel kurul öncesinde “diversecity” (çeşitlikent) temasıyla düzenlenen forum programından izlenimlerimi aktarmaya çalışacağım.

Kuala Lumpur Forum: Çeşitlilik ve Kapsayıcılığın Kentini, Mekânlarını Düşünmek

Çoklu kültürel kimliklerin bir kesişim noktası olarak görülebilecek Malezya’nın UIA 2024 forum teması olarak diverse (çeşitli) ve city (kent) sözlüklerinin birleşiminden oluşan diversecity temasını kullanması şaşırtıcı olmadı. (Resim 1) Kentin ve yönetiminin her alanına sızmış olan çeşitlilik kavramı kongrenin de en yoğun tartışılan odak noktasını oluşturdu. Forum, kültür, kimlik ve mekân odağındaki çeşitlilik kavramını öncelikle konuşmacıların farklı coğrafyalardan, farklı ölçeklerdeki mimari pratiklerden ve farklı konulardaki uzmanlardan oluşmasıyla karşılamaya çalışmıştı. Kentin kültürel, sosyal ve çevresel kapsayıcılığına odaklanarak kentsel bağlamlarda çeşitliliğin derin anlamını araştırmak hedeflenen önemli bir konuydu. PAM (Pertubuhan Akitek Malaysia - Malezya Mimarlar Birliği) tarafından düzenlenen etkinlikler içerdikleri tartışmalarla hafızalarda önemli bir UIA etkinliği olarak kalıcı bir iz bıraktı. Yirmi beş ana konuşmacının yer aldığı forumda, yüz yirmi bir akademik bildiri sunuldu. Forum, UIA Çalışma Organları tarafından düzenlenen yirmi bir paralel oturum da dahil olmak üzere kırk oturuma ev sahipliği yaptı. Bin beş yüzün üzerinde uluslararası katılımcı ve mimarlar, öğrenciler ve araştırmacılardan oluşan aktif bir izleyici kitlesi ile güçlü bir katılıma karşılık gelen bir etkinlik gerçekleştiğini söyleyebiliriz.

Forumun ana oturumları, “Kentsel Ortamda Kültürel İkonografi”, “Kültürel Etkileşim için Mekân ve Yer”, “Mimarlıkta Kültürel Duyarlılık”, “Kentsel Çeşitlilik için Politika ve Yönetişim”, “Yeniden İnşa Edilen Mekânlarda Kültürel Anlatıların Yeniden Hayal Edilmesi”, “İnsanları ve Doğayı Düşünerek Tasarlamak”, “İnsan Merkezli Mimari”, “Gelecek Nesiller İçin Tasarım” başlıklarından oluşuyordu. Katılımcılar, Ken Yeang (Malezya), Wang Shu ve Lu Wenyu (Çin), Kai Uwe Bergman (ABD/Danimarka), Karl Fender (Avustralya) gibi küresel çapta bilinen isimlerin yanı sıra dünyanın dört bir yanından gelen ve yaratıcı işleri olan yeni isimlerle, yenilikçi mimari fikirleri keşfetme ve kentsel çeşitliliğin zorluklarını ve fırsatlarını ele almayı amaçlayan tartışmalara katılma fırsatı buldu.

Forum Ana Konuşmacılarından Kısa Kısa…

Kentsel ortamlarda kültürel ikonografi oturumunda (Resim 2) ana konuşmacı Avustralyalı Fender Katsalidis Architects kurucu ortağı Karl Fender’di. Fender, Kuala Lumpur’daki Merdeka 118 adlı dünyanın ikinci en yüksek gökdeleninin de mimarı olması nedeniyle davet edilmişti. Fender, sunumunda güncel projelerinin tasarım süreçlerini aktardı. (Resim 4) Onu takiben aynı oturumda sahneye çıkan Foster ve ortaklarından RIBA ödüllü Roland Schneizer öncelikle kentsel ısı adası gibi günümüz iklimsel sorunlarına da değinerek tropik bir iklimde masterplan yapmak için dikkat edilmesi gerekenleri özetledi. (Resim 5)İçinde bulunduğumuz salonun ısısının dış mekâna kıyasla fazlaca soğuk olmasını eleştirerek ilerleyen Schneizer, özellikle bütünüyle kapalı bir sistem olarak tasarlanan tropikal bölgelerdeki yapılar için doğal havalandırma ve ısı kontrolünü pasif yollarla sağlayabilecek kimi önerilerini gösterdi. Bu konuyu takiben Antakya masterplanını paylaştı. Antakya’nın eski kentin deprem öncesi oldukça canlı ve iyi kullanılan kamusal yaşamının kültürel çeşitliliğini vurguladıktan sonra tasarım prensiplerini aktardı. Yerel işletmelerin önemi, geniş aile buluşmaları, eski kent merkezi dokusu, kahvelerin önemi, çevresel etkilere yanıt veren yerel mimari, konutlar ve kentlilerin bağlantılarını önemsediklerini belirttikten sonra kültür tarafından yönlendirilen ve alana özel bir masterplanın nasıl yapılabileceği sorusunu sordu. Burada temel kararı yaşayan miras ile kenti oluşturan uluslararası en iyi örnekler arasında bir denge oluşturulması olarak çizdi. Bir yanda toplumsal pratikler, ait olma ve kimlik öte tarafta ise iklim dirençliliği, hareketlilik, yeşil ağlar gibi önemli kavramların olduğunu ve bunların dengesinin önemsenmesi gerektiğini söyledi. Kentin korunması gerekli karakteristiğini, depremi atlatmış yapılar, geçirgen kentsel doku, toplumsal hafızada yer eden yeşil koridorlar, kentsel blok tipolojisindeki çeşitlilik, kentliler için önemli olan binaların konumları olarak tanımladı. Bunun üzerine sürdürülebilir Antakya için, sel için dirençlilik, açık alanları artırmak, yol ağını ve yaya önceliğini geliştirmek, acil tahliye için toplanma alanların ağını zenginleştirmek, aynı sayıda konutu daha kompakt bir biçimde yerleştirmek ve yeni bir canlı merkez yaratmak olarak adlandırdıkları temel prensiplerini aktardı. Schneizer’i takiben Serina Hijjas, söz aldı. (Resim 6) Hijjas Hijjas Kasturi Associates’te yaratıcı direktör ve aynı zamanda Malezya Yeşil Bina Konseyi başkanı Hijjas, nem, ısı, su, biyoçeşitlilik, okyanus, hava, karbon ve metan konularını odağa alan bir sunum gerçekleştirdi. Sunumların ardında yer alan tartışma bölümünde Antakya masterplan çalışmalarını anlatan Ronald Schneizer’e yasal ve yönetsel meseleleri de içeren çok karmaşık dinamikleri olan konunun ve kavramlar, ilkeler ve prensiplerle ifade edilen meselenin sonuçta önerilen birkaç temel / genel mimarlık stratejisiyle nasıl çözümlenebileceği sorusunu sordum; ancak kayda değer bir yanıt alamadım.

“Kültürel Etkileşim için Mekân ve Yer” başlığını taşıyan oturum da ilginç tartışmalara sahne oldu. Burada öncelikle Birleşik Krallık merkezli PLP Architecture’ın kurucu ortağı Lee Polisano sunum yaptı. (Resim 7) Mimarlıkta miselyum temelli materyalite, gelecekteki kentsel hareketliliğe ilişkin ofisin vizyonunu anlattı. Ardından Londra’da bulunan Francis Crick enstitüsünün karbon nötr bir bina oluşunu ve bu yapının mekân optimizasyonu ve kullanıcı memnuniyetini nasıl dengeleyen bir yapı olduğunu aktardı. Son olarak Amsterdam’daki the Edge binasını ve Daejeon’daki (Güney Kore) ulusal meteoroloji merkezi binası projelerini aktardı. Bu sunumun ardından Filistin’den Nadia Habash “Kültürel Etkileşim Yerine Yokediş” başlıklı sunumunu gerçekleştirdi. (Resim 8) 20. yüzyıl başından bugüne Filistin’deki gelişmeleri ve günümüz savaş ortamı üzerine güncel durumu özetleyen Habash, özellikle 1947’den bugüne gelişen işgal altındaki kültürel erozyona değindi. Son olarak 2023 itibariyle yaşanan soykırımı ve kültürel mekânların yok oluşunu aktardı. Gazze’yi kurtarmak ve soykırımı durdurmak için mimarlara yardım çağrısında bulundu. Bu sunumun ardından DTLM tasarım grubundan Tan Loke Mun konuşmacı olarak söz aldı. (Resim 9) Tan Loke Mun mülk satın alıp kamusal işlevlere yönelik olarak yenileyerek topluma kazandırdığı yapılardan oluşan ilginç mimarlık pratiğini aktardı. Bu bağlamda S11 çatı yenilemesi, 2021 tarihli Selangor’daki Petaling Jaya, Tunhslee’deki +N projelerini aktardı. Bu örnekler, bütünüyle mimarın kendi girişimiyle kaderine terk edilmiş eski binaların yenilenmesi, aracılığıyla hem yapıların topluma kazandırılması hem de içinde bulunduğu bölgenin iyileşmesi için bir katalizör görevi yapmasının kayda geçmesi açısından ilgi çekiciydi. Bu pratiği yürütebilmesi için gereken finansal dayanıklılık akıllardaki önemli soru olarak kaldı.

Bir diğer önemli oturum da “Mimarlıkta Kültürel Duyarlılık” başlığını taşıyordu. (Resim 10) Çinli Amatör Mimarlık Stüdyosu ortakları Wang Shu ve Lu Wenyu yerel bağlamla uyumlanma konulu sunumlarında özellikle tasarladıkları binaların zamanın etkisiyle başkalaşımlarına da dikkat çeken ilginç bir sunum yaptılar. Bu bağlamda Wencun kasabası renovasyonu ilgi çeken projelerinden biri oldu. İnsan ve Doğayı Gözeterek Tasarlamak başlıklı oturumda ise BIG’den Kai Uwe Bergmann, ofisin Capitaspring gibi pek çok güncel yapısını paylaşma fırsatını buldu.

UIA Çalışma Grupları ve Forum Tartışmalarına Katkıları

UIA komisyon ve çalışma gruplarının kanımca en önemli etkinliği Doğal ve Beşeri Afetlerle ilişkili tartışmalarda eyleme geçmek için bir ağ yaratma amaçlı düzenlenen oturumdu. Bu oturum bizzat UIA Başkanı ve Genel Sekreteri tarafından organize edilmişti ve çalışma grubu üyeleri, UIA bölgelerini temsilen üye kesimler ve davetli konuşmacılar ile bir sinerji yaratmaya niyetleniyordu. Kuala Lumpur Forumunda ayrıca Doğal ve Beşeri Afetler çalışma grubunun organizasyonunu yaptığı bir başta oturum da yer aldı. Burada özellikle UIA’nın bu dönem kurduğu çalışma grubu tanıtıldı ve amaçları ve hedeflerine yönelik yuvarlak masa tartışmalarıyla katkılar alındı. Emergency Architects’ten Patric Columbel ve diğer katılımcılar ülkelerindeki durumu (Resim 12) özetleyen katkılarıyla grubun çalışmalarına yön verdiler.

Bir başka önemli tartışma ortamı da Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları komisyonunun toplantısıyla sağlandı. Burada Birleşmiş Milletlerin 17 Sürdürülebilir Kalkınma hedeflerinin birbiriyle ilişkili ve parçalanamaz doğasına dair bir oturum yapıldı. (Resim 13) Sürdürülebilir kalkınma amaçlarının gelişimini hızlandırmak ve değerlendirmek üzere Birleşik Devletler, Türkiye, Hong Kong, Danimarka’dan konuşmacılar UIA eski başkanı Gaetan Siew’un moderatörlüğünde buluştu. Burada Türkiye’deki 2000 yılı sonrası mimari projeler ile SKA’na mimarların katkısını örneklemeye çalıştık.

Forum süresi boyunca sergi alanında hizmet veren UIA Buluşma Noktası pek çok amaçla kullanıldı. Özellikle UIA komisyon ve çalışma programlarının sunum ve tartışmalarına ev sahipliği yaparak önemli bir sinerji yarattı.

Forum Kazanımları

Forumun önemli sonuçlarından biri PAM ve UIA temsilcileri tarafından “Kentsel ve Bölgesel Kalkınmanın Merkezinde İnsan” başlıklı Kuala Lumpur Bildirisinin [1] imzalanmasıydı. Bu belge, kentlerin kültürel etkileşimin dinamik merkezleri olarak rolünü ve dengeli ve sürdürülebilir bir yaşam alanı sağlama sorumluluğunun altını çizmesi açısından önemli. Bu dönüm noktasını değerlendiren UIA Başkanı Regina Gonthier “Çeşitlilik temel bir soruyu gündeme getiriyor: Sadece birbirimizin yanında mı yaşamak istiyoruz, yoksa gerçekten birbirimizle birlikte mi yaşamak istiyoruz? Bu felsefi ayrım, kentsel planlama stratejilerinin şekillendirilmesinde temel bir öneme sahiptir. Şehircilik sadece iklim sorunlarını ele almak için değil, aynı zamanda sosyal uyumu teşvik etmek ve kapsayıcı ve uyumlu topluluklar oluşturmak için de önemli bir araçtır.” yorumunu yaptı.

Kuala Lumpur Bildirisi’ne göre, çeşitliliğin bir engelden ziyade bir olgu olarak hizmet edebilmesi için, kentsel politikaların kapsayıcı ve eşitlikçi olması, tüm sakinlerin hoş karşılandıklarını ve değerli olduklarını hissetmelerinin sağlanması gerekir. Sürdürülebilirliği kapsayıcılık ile bütünleştiren şehircilik, yalnızca yaşanabilir değil aynı zamanda aidiyet duygusunu ve ortak fayda için paylaşılan sorumluluğu teşvik eden ortamlar yaratacaktır. Çeşitlilik içinde nasıl bir arada yaşadığımız üzerine düşünmek, başarılı kentsel gelişim stratejilerinin şekillendirilmesinde temel öneme sahiptir. Bu bağlamda forum, çeşitliliği kutlayan, sosyal uyumu besleyen ve sürdürülebilirliği teşvik eden şehirler tasarlamanın önemi üzerine süregelen küresel diyalog için güçlü bir temel oluşturmuştur.

Yukarıda kısaca özetlenen bildiriyle de birleştirildiğinde etkinliğin oldukça yoğun gündemiyle birlikte içerik açısından zengin yapısıyla dikkat çektiğini söyleyebiliriz. Ancak özellikle seçilen temanın geniş olması ve çok farklı disiplinin sorumluluk ve etkileşim alanını kapsıyor olmasının tartışmayı odaklama ve somut çıktılar geliştirme zorluğu açısından sonraki toplantılar için dikkate alınması gereken bir nokta olduğunu düşündürdü. Bilindiği gibi UIA üç yılda bir genel kurullarıyla birlikte kongre düzenliyor. Yakın zamanda yaşama geçen olağanüstü genel kurul paralelinde forum düzenleme fikri UIA açısından önceliği olan özel bazı konulara odaklanılması açısından önemli bir etkinlik olarak görülebilir. Ancak Kuala Lumpur forumunda olduğu gibi forumların kongreye dönüşme eleştirisi de sonraki toplantılar için not alındı.

UIA Olağanüstü Genel Kurulu

Kuala Lumpur Forumu sonrasında yapılan olağanüstü genel kurul birkaç açıdan milat niteliği taşıyordu. Kopenhag Genel Kurulu sonrası 2023-2026 dönemine görev verilen çeşitli konu başlıklarındaki ön çalışmalar sonrası tüzük ve yönetmelikleri de içeren gelişmeler, öneriler ve değişiklikler oylamaya sunuldu. Ayrıca UIA Genel Merkezi’nin şu an içinde bulunduğu Montparnasse kulesinin renovasyonu nedeniyle taşınması konusu da önemli bir tartışma başlığını oluşturuyordu. Bu önemli gündem maddeleriyle yapılan genel kurula Türkiye dahil 76 üye kesim katıldı. (Resim 15) Bu üye kesimlerin toplam oyu 284’tü. Katılım yaklaşık olarak toplam üye kesim sayının yüzde altmışına, oyların ise yüzde seksenine karşılık geliyordu.

Kopenhag'daki 2023 Genel Kurulu UIA Konseyini daha demokratik ve şeffaf bir yönetim hedefiyle UIA tüzük ve yönetmeliklerini derinlemesine gözden geçirmekle görevlendirdiğini dergimiz sayfalarında daha önceden duyurmuştuk. Bu bağlamda Konseyin, Kopenhag Genel Kurulu tarafından 2023-2026 yönetimine ödev olarak verilen on iki tavsiyesinin de ötesine geçerek çeşitli iyileştirmeler yaptığını söyleyebiliriz. Olağanüstü Genel Kurul’da tartışılacak ve oylanacak yönetişimle ilgili en önemli değişiklikler, sayman, başkan, genel sekreter ve beş başkan yardımcısından oluşan “büro”nun kaldırılması ve daha demokratik ve şeffaf bir yönetim sağlamak için meslektaşlar arası yönetim ilkesinin getirilmesiydi. Ayrıca, UIA'nın Kurullar ve Kongreler için üç yıldan iki yıllık bir döngüye geçilmesi ve seçimlerin dört yılda bir yapılması da konseyin yaptığı önemli bir değişiklik önerisiydi.

Bu bağlamda genel kurulun ilk günü bilgilendirmelere ayrılmıştı. Başkan öncelikle, 2023-2024 döneminin ana çalışmalarını aktardı. Bu dönemin en önemli projeleri olarak, 2024 Forumu ve 2026 Kongresi hazırlıklarının yanı sıra, UIA tarafından düzenlenen iki yarışmaya değindi. Bunlar, 2024 Dünya Mimarlık Günü teması olan “Daha iyi bir kentsel gelecek yaratmak için gençlerin katılımını sağlamak” ile bağlantılı olarak “Mimarlık Mesleğinin Geleceği” konulu Genç Mimarlar yarışması ve “Afetten Zarar Görmüş Bir Kentsel Alanın Yeniden İnşası” konulu öğrenci yarışmasıydı. Bu etkinliklere ek olarak BM Habitat, WHO, UNESCO, Dünya Mimarlık Başkenti ve Barcelona kongresi ile işbirliği içinde bir Kentleşme Şartının hazırlanmasının amaçlandığını söyledi. Ayrıca, UIA Kongrelerinin bundan böyle etkinlik gerçekleştirdikleri kentteki katkılarını kamu yararına gerçekleştirilmiş kalıcı bir proje ile geliştirmeyi hedeflendiğini söyledi. Bu bağlamda Barselona Kongresi kapsamında düzenlenen “Kör Duvarlar” konulu Genç Mimarlar yarışmasının geniş bir katılımla başarıyla gerçekleştirildiğini aktardı. Elli iki farklı ülkeden üç yüz kırk üç başvuru arasından kazanan on proje Barselona Kongresi sırasında gerçekleştirilecek ve 2026 Dünya Mimarlık Başkentinde bir UIA izi bırakacak. Başkan, Ocak 2025'ten itibaren UIA’nın, UNESCO-UIA Validasyon programının yönetiminden tek başına sorumlu olacağı müjdesini verdi. Mimarlık okullarını ve validasyon sistemlerini akredite edecek UIA Validasyon sistemi, yeni yapısıyla daha ekonomik seçenekler sunabilecek. Bu dönemin bir önemli projesi de “dayanışma fonu” oldu. Gonthier, zor durumdaki Üye kesimlere yardımcı olmak ve UIA gelirini istikrara kavuşturmak için böyle bir düzenlemeye gidildiğini aktardı. UIA web sitesinin üye kesimlerin verilerini küresel olarak sergilemek için interaktif bir harita içerdiğini belirtti. UIA Online dergisi mag’ın da tanıtımını yapan başkan, sözü diğer organların temsilcilerine bıraktı.

Etik Komitesi başkanı, Jerzy Grochulski, Etik Komitesi'nin rolü ve yapısı hakkında genel bir bilgi verdi. Grochulski, Komite tarafından kabul edilen WANGO STK'lar için Etik ve Davranış Kuralları’nın, UIA işleyişi için yol gösterici bir çerçeve görevi görmekte olduğunu aktardı. Etik Komitesi’nin Çıkar Çatışması Politikası’nı gözden geçirmeye ve yeni bir Etik (Davranış) Kuralları geliştirmeye odaklandığını açıkladı. Grochulski, disiplin prosedürleri oluşturma ve etik zorlukları ele alma çalışmalarını detaylandırdı ve bu girişimlerin UIA'nın yüksek etik standartları sürdürme ve faaliyetleri genelinde hesap verebilirliği sağlama konusundaki kararlılığını yansıttığının altını çizdi.

Etik komitesi sunumunun ardından söz alan Etkinlik Komitesi Başkanı Nivaldo Andrade Komite tarafından ele alınan önemli konuları şöyle sıraladı: UIA Kongreleri ve Forumları arasında net bir ayrım yapılması, kongre ve forum ücretlerinin düşürülmesi, Dünya Mimarlık Başkenti'nin organizasyonunda belediye ve diğer yerel makamların yanı sıra ilgili üye kesiminin liderliğinin garanti altına alınması, UIA kongre ve forumlarının çevrimiçi veya hibrit etkinlikleri içerip içermeyeceğinin düşünülmesi, UIA Kongre ve Forumları için Deklarasyon gibi kalıcı belgelerin oluşturulması ve her bir UIA etkinliğine ilişkin ihale süreçlerinin, sözleşme modellerinin ve diğer belgelerin gözden geçirilmesi.

Bu sunumun ardından Genç Mimarlar Düşünce kuruluşu koordinatörü olarak yaptığım çalışmaları özetlemeye çalıştım. Sunuma genç mimarları ve öğrencileri UIA faaliyetlerine ve yönetişimine dahil etmenin önemini vurgulayarak başladım. Genç neslin UIA'ya nasıl dahil edilebileceğini anlamak için yapılan bir dizi çalışmadan elde edilen bilgileri paylaştım. Bu stratejiye ulaşmak için iki aşamalı bir çalışma yürüttüğümü; bunların bir pilot anket çalışması ve çalıştaylar, sonrasında ise uluslararası bir anket çalışması ve beyin fırtınası oturumları olarak gerçekleştirdiğimi söyledim. Uluslararası anket aracılığıyla dünya çapında altı yüzden fazla yanıt toplandığını, öğrencilerin ve genç mimarların ihtiyaçlarını karşılayacak özel stratejiler için güçlü bir istek olduğunu açıkladım. Ayrıca, genç mimarların katılımını teşvik etmek için yirmi girişim / stratejinin ana hatlarını çizdim. Bunlardan bazıları şöyle şekillendi: UIA kongrelerinde sunulacak ve üç yılda bir verilecek Genç Mimar ödülü, kongrelerle birlikte üç yılda bir düzenlenecek öğrenci yarışması ve yine kongrelerde yer alacak bir genç mimar forumu; danışmanlık programları, iletişim stratejilerini gençlerin talepleri doğrultusunda revize etmek, işbirliği için genç mimar ağı yaratmak; genç mimarlar için dayanışma fonu fırsatları sağlamak; genç mimarların üye kesim yönetişimine ve UIA yönetişimine dahil edilmesini teşvik etmek. Genç mimarların UIA'nın geleceğini şekillendirmede ayrılmaz bir rol oynamasını sağlamak için genel kurulu bu tavsiyeleri uygulanabilir adımlara dönüştürmeye çağırarak sözlerimi tamamladım.

UIA Eğitim Komisyonu adına sunum yapan Selma Harrington komisyonun ana görevleri arasında eğitim sistemleri üzerine karşılaştırmalı bir çalışma yürütmenin; mesleğin evrimi ve mimarların gelecekteki zorluklarla yüzleşmedeki rolü üzerine web seminerleri aracılığıyla daha geniş bir kitleyle etkileşim kurmanın; UNESCO - UIA Eğitim Tüzüğü'nü gözden geçirmek ve güncellemenin ve yeni UIA Mimarlık Eğitiminde Yenilikte Mükemmellik Ödülü'nü desteklemenin yer aldığını söyledi.

Nuno Soares, UNESCO - UIA Validasyon Kurulu adına raporunu sundu. Kurulun birincil misyonunu, UNESCO - UIA Mimarlık Eğitimi Tüzüğü'ne bağlılığı teşvik ederek mimarlık okullarını ve ulusal sistemleri akredite etmek olarak ifade etti. Genel vizyon, UNESCO - UIA Validasyon Sisteminin, UIA Mimarlık Eğitimi Tüzüğünü uygulayan, tüm üye kesimler için erişilebilir, ilgi düzeyi ve etkisi artırılmış küresel bir validasyon sistemi olması. Soares, UIA'nın 2025 yılından itibaren validasyon sürecini kendi bünyesinde yöneteceği konusunda genel kurulu bilgilendirdi. Böylelikle validasyon ücretlerinin önemli ölçüde düşürüldüğünü ve sürecin dünya çapındaki okullar için daha uygun hale getirildiğini vurguladı. Kurulun, 2025'ten itibaren UIA tarafından yönetilen validasyon ziyaretleri için bir protokol oluşturulması; UIA - UNESCO Validasyon Sisteminin tanıtılması; Sistemlerin Validasyonu ve Programların Validasyonu dahil olmak üzere özel yetkilere sahip dört görev gücü oluşturmuş olduğunu aktardı.

Tibor Fatyol, Uluslararası Yarışmalar Danışma Kurulu adına sunuş yaptı. Fatyol, danışmanlık sağlanan ve sağlanmakta olan yarışma ve ödülleri sıraladı.

Philippe Klein, Mesleki Uygulama Komisyonu'nun çalışmaları hakkında bilgi vererek ana hedeflerinin altını çizdi: Üzerinde halen çalışılmakta olan belgeleri tamamlamak; Dünyada Mimarlık Pratiği veri tabanını yaşama geçirmek ve güncellemek; tüm belgeleri küresel geçerlilikleri açısından gözden geçirmek; Meslek Pratiği Mutabakatında değişiklikler ve eklemeler önermek; mimarın rolünü gözden geçirmek; mesleğin gelişimini analiz etmek; mimarlık mesleği hakkında dünya çapında bir anket için ilgili soruların formüle edilmesine yardımcı olmak; yapay zekâ konusunu ve bunun meslek üzerindeki etkisini ele almak, ilgili konularda eğitim komisyonuyla ile işbirliği yapmak.

Carlos Zeballos Velarde, Emna Bchir ile ortaklaşa yönetilen Sürdürülebilirlik Komisyonu'nun çalışmaları hakkında bilgi verdi. Komisyon'un, 2030 Sürdürülebilir Kalkınma Gündemi sonrası bağlamında, küresel uzmanların ve geleneksel uygulamaların görüşlerini de dahil ederek sürdürülebilirlik kavramını yeniden düşünmekle görevlendirildiğini açıkladı. Sürdürülebilirliğin günümüz bağlamında ne anlama geldiğinin detaylandırılması için bilgi sağlayan uzmanlarla bir dizi görüşme gerçekleştirildiğini söyledi. Zeballos Velarde bu bağlamda hazırladıkları “Geleneğin Bilgeliği” projesini tanıttı. Geleneğin bilgeliğini bir yayın aracılığıyla araştırmak isteyen komisyonun ana çalışması, geleneksel uygulamalara gömülü bilgeliği sergileyerek sürdürülebilirliğe katkıda bulunan geleneksel bilgi ve uygulamaları keşfetmeyi amaçlayan sürdürülebilir tasarım üzerine bir proje çağrısını içeriyor. Üye kesimleri kendi bölgelerinden vaka çalışmaları ve örneklerle bu çalışmaya katkıda bulunmaya davet etti.

BM 17 Sürdürülebilir Kalkınma Amaçları Komisyonu eş direktörü Cid Blanco, Komisyon'un yeni yapısı ve kompozisyonu ile ana projeleri olan 2030 UIA SKA Rehberi, UIA SKA Uygulama Ölçütleri Atlası ve Mimarın SKA Araç Kutusu'nun altını çizerek Komisyon'un çalışmaları hakkında bilgi verdi. Blanco, SKA'larına ilişkin UIA Rehberinin yeni bir baskısını başlatmayı planladıklarını, 2025'in başlarında bir başvuru çağrısı yapılacağını ve kılavuzların yakında paylaşılacağını duyurdu. Blanco, Üye kesimleri rehberleri kendi dillerine çevirmeye ve SKA'larla uyumluluk gösteren projeleri paylaşmaya teşvik etti.

Oylamalar…

Olağanüstü Genel Kurul’un ikinci günü oylamaya sunulacak maddelerin tartışması ve oylama sürecine ayrılmıştı. Bu bağlamda toplam on üç revizyon maddesi genel kurula sunuldu. Oylama maddeleri şöyle belirlenmişti: WANGO STK'lar için Etik ve Davranış Kuralları metninin kabul edilmesi, gözden geçirilmiş bir çıkar çatışması politikasının onaylanması, uzman bir muhasebeci, bağımsız denetçi ve hukuk danışmanı atanması, Tüzüğün ilk maddesinde yer alan UIA'nın misyonunun netleştirilmesi, UIA Büro organının tüzükten kaldırılması, Konsey Komitelerinin rollerinin tanımlanması, seçilmiş temsilcilerin sorumluluklarının netleştirilmesi, Geçmiş Dönem Başkanlarının rollerinin gözden geçirilmesi, seçimlere ilişkin sorumlulukların değiştirilmesi, Kongre ve Dünya Mimarlık Başkenti son tarihlerinin uyumlaştırılması, Yönetmeliklere ilişkin yetkilerin konseye devredilmesi, genel kurulların ve kongrelerin yapılma sıklığının değiştirilmesi, UIA’daki görev sürelerinin değiştirilmesi ve Genel Merkezin taşınması.

Genel kurul yukarıda gündeme taşınan maddelerden WANGO tarafından STK'lar için Etik ve Davranış Kurallarına Bağlılığı ve Çıkar Çatışması Politikasını onayladı. Ayrıca, genel kurul tüzüğe bağımsız bir yeminli mali müşavir, bağımsız bir yasal denetçi ve bir hukuk müşaviri atanmasını zorunlu kılan maddenin eklenmesini kabul etti; tüzüğe UIA Misyonu'nun eklenmesinin yanı sıra Birliğin amaçlarına genç nesil mimarlara ilişkin hükümler ekleyen değişiklikleri; büronun lağvedilmesi sonrasında gerekli olan tüzük değişikliklerini onayladı. Her dönemin başında Vizyon ve Strateji, İletişim, Etkinlikler, Etik ve Finans Konsey komitelerinin kurulmasını ve görev tanımlarını içeren ekleri kabul etti. Uluslararası Görevlilerin (Başkan, Genel Sekreter, Sayman), Başkan Yardımcıları ve Konsey Üyelerinin rollerinin netleştirilmesi önergesi onaylandı. Seçimlerin hazırlanması ve yürütülmesine ilişkin sorumlulukların değiştirilmesi önerilerini kabul etti. Son olarak Kongre ve Dünya Mimarlık Başkenti son tarihlerinin uyumlaştırılmasına ilişkin değişiklikleri onayladı.

Genel kuruldan gerekli çoğunluğu sağlayamadığı için geçmeyen öneriler ise şöyle oluştu: Geçmiş Başkanların ve bir önceki başkanın rollerini revize eden önerge kabul edilmedi. Burada özellikle geçmiş başkanların dışlandıkları izlenimini veren yorumları etkili oldu. Yetkilerin genel kuruldan konseye devrini öneren maddeler onaylanmadı. Genel kurulların ve kongrelerin ritminin değiştirilmesi önerisi kabul edilmedi. UIA’daki görev sürelerini belirten maddelerinin sürelerin azaltılması yönünde değiştirilmesini onaylamadı. Son olarak Genel Kurul, UIA Genel Merkezi’nin Paris'ten Lozan'a taşınması perojesine geçit vermedi.

Genel kurul Mumbai'nin Uluslararası UIA 2027 forumu adaylığına ilişkin raporu kabul etti.

Genel kurulun son gündem maddesi Filistin Mimarlar Birliğinin çağrısının oylanmasıydı. Önergede, UIA'nın her bireyin temel yaşam hakkını savunması istendi. Refah, sağlık ve güvenliği garanti altına alan onurlu yaşam alanlarına sahip olma hakkının evrensel olduğunun vurgulandığı bildiride Ortadoğu'da savaş, saldırganlık, şiddet ve toprak işgali kınanırken, çatışmaların derhal durdurulması çağrısı yapıldı. Çağrı metninde ayrıca sivil altyapının hedef alınması, kentsel çevrelerin tahrip edilmesi ve sivil nüfusa verilen zararın kınandığı belirtildi. Özellikle toplumsal hafızayı ve insan yaratıcılığını yok eden kültürel mirasın kasıtlı olarak yok edilmesi kınadı. UIA'nın dünya barışı için savunuculuk yapması ve acil müdahaleler ve yıkılmış kentsel alanların yeniden inşası için uzmanlığını sunması istendi. Öneride ayrıca, UIA'nın, ilkelerini, etik kurallarını ve uluslararası hukuku ihlal eden her türlü eylemi kınaması gerektiğinin altı çizildi. Genel kurul, Tunus, Cezayir, Mısır, Moritanya ve Filistin'den oluşan Arap Üye Kesimleri tarafından sunulan ve UIA'nın barış ve insan haklarının korunması çağrısının dünyadaki tüm çatışmaları kapsayacak şekilde genişletilmesini içeren önergeyi oybirliğiyle onayladı.

Sonuç Yerine

Dünyanın dört bir yanında süregiden çatışmalar, eşitsizlikler ve afetlerin gölgesi altında bir önemli UIA etkinliği daha tamamlanmış oldu. Gerek forumun entelektüel içeriği gerekse genel kurulun önemli gündem maddeleriyle verimli bir toplantıyı ardımızda bıraktığımız söylenebilir. Ancak bundan sonraki yolun oldukça çetin olduğunun da altı çizilmeli. Mimarlık alanındaki küresel sorunlar ve çözüm önerileri oldukça kapsamlı bir ele alış ve çalışma içerirken, diğer yandan yapılı çevrenin ve toplumun maruz kaldığı güncel gelişmeler karşısında dayanıklılığı için gereken mesleki uygulamaları da yönlendirmek gerekiyor. UIA, birikimiyle, tüm bu alanlardaki etkinliğini artırarak önemli bir yol gösterici olmak durumunda. Önümüzdeki yıl gerçekleşecek ve içeriği ve yöntemleriyle oldukça yenilikçi bir kongre olması planlanan Barselona Kongresi’nde bu kapsamda daha somut adımları konuşmak dileğiyle…

NOTLAR

[1] Kuala Lumpur Bildirisi ayrıntıları için: (https://www.uia2024kl.org/_files/ugd/599008_afba8d9787d349408456c15aeee5f22e.pdf)