Uluslararası Mimarlar Birliği Genel Kurulunun 2023 yılı Temmuz ayında Kopenhag’da yaptığı toplantısında mevcut yönetime UIA’nın faaliyetlerine genç kuşak mimarların katılımını cesaretlendirmek ve teşvik etmek için mevcut yapının gözden geçirilmesi görevini verdiğini ve bu doğrultuda UIA Genç Mimarlar Düşünce Kuruluşunun kurulduğunu dergimizin Eylül Ekim sayısında okuyuculara duyurmuştuk. Bu sayıda UIA Genç Mimarlar Düşünce Kuruluşunun, öğrencilerin ve genç mimarların, mesleğin ve meslek odasının geleceğine ilişkin beklentilerini ortaya koymak amacıyla hazırladığı küresel çaplı anketinin bir ayağı olarak ülkemizde geliştirilen ve uygulanan soruşturmanın sonuçlarını paylaşmak istiyoruz.

Genç mimarların meslek odasının ve UIA’nın faaliyetlerine olan ilgisi ve katılımı tartışmaları yeni bir konu değil. Mimarlık dergisi sayfalarında kısa bir araştırma bizi 1999 UIA Pekin Kongresine götürebilir. Necdet Teymur’un (1999) UIA Pekin Kongresi ve Türkiye başlıklı yazısındaki üç fotoğraf, aradan geçen zamanda genç mimarların ilgisine yönelik değişen fazlaca bir şey olmadığını aktarırken Genç Mimarlar Çalışma grubunun çalışma planı ve araştırmalarının öneminin altını bir kez daha çiziyor. Hatırlatma olması amacıyla Necdet Teymur’un sözlerini alıntılayacağım “…mimarlık kültürünü, kongre davranış modellerini ve özellikle de her yerde aynı olan mimarlık öğrencisinin eğilim ve niteliğini yansıtan bir gözlem yapmadan geçmememiz gerek... 2000 kişilik salonda, Tadao Ando konuşması öncesi koridorlar, merdivenler, balkon kenarları olmak üzere bir cm2'lik yer kalmamış, salona girmek için ancak futbol maçlarında ya da pop konserlerinde görülen türde bir izdiham yaşanmışken, aynı salonda, ara verilmeden ve hemen arkadan gelen 'Uluslararası Mesleki Uygulama' üzerine konuşmada 100 (yüz) kadar, hemen arkasından gelen 'Mimarlık Eğitimi ve Genç Mimarlar' konulu konuşmada ise tam 35 (otuzbeş) kişi vardı.” Genç Mimar Düşünce Kuruluşu yukarıda tariflenen sorunlardan yola çıkarak, genç kuşakla bağları güçlendirmek, öğrenci ve genç mimarları daha iyi anlayabilmek ve böylelikle iletişim kanallarını açabilmek amacıyla çalışmalarına başladı.

Genç Mimar Düşünce Kuruluşu’nun ilk etkinliği küresel çapta uygulanacak bir bilgi toplama çalışmasının ilk aşamasını Türkiye’de gerçekleştirmekti. Bunun için öncelikle Türkiye bağlamında ulusal bir anket çalışması hazırlandı. Anket çalışmasını öğrenciler ve genç mimarlarla yapılan çalıştaylar izledi. İkinci aşama uluslararası anket çalışması olarak gerçekleşti. Her iki aşamanın sonucu ise Kasım ayında UIA olağanüstü genel kurulunda sunulacak genç mimarları ve öğrencileri UIA etkinliklerine ve yönetişimine dahil edecek strateji ve öneri etkinlikleri içeriyordu. Bu yazıda genç mimarların mesleğin geleceği hakkındaki düşüncelerine bağlı olarak meslek birliğinden beklentilerini anlamak amacıyla gerçekleştirdiğimiz çalışmanın Türkiye ayağını sizlerle paylaşmak istiyorum.

Öncelikle öğrenciler ve genç mimarlarla yaptığımız anket çalışmasından söz etmek istiyorum. Öğrenci ve genç mimarlardan oluşan 122 katılımcı, 23-29 Ekim 2023 tarihlerinde anketimizi yanıtlayarak sorduğumuz sorularla ilgili geribildirimde bulundular. Anket katılımcıların Türkiye’nin farklı coğrafyalarında öğrenim görmekte olan devlet ve vakıf üniversitesi öğrencilerinden olmasına ve öğrenci, akademisyen, meslek pratiğinde aktif olan farklı profillerdeki genç mimarlardan oluşmasını önemsedik. Anket, çoktan seçmeli ve açık uçlu sorulardan oluşan iki bölümde yapılandırılmıştı.

Ankette ilk olarak kişisel bilgileri sorduk. Ankete katılanlar % 34 oranda mimarlık öğrencisi, % 66 orada mimarlık programı mezunu olduklarını beyan ettiler. (Şekil 1).

Lisans programı mezunu olanlardan % 48’i çalışıyor olduğunu, % 36’sı hem çalışıp hem lisansüstü eğitimi aldığını, % 11’inin lisansüstü öğrencisi olduğunu, % 5’inin ise hiçbiri şıkkını seçtiğini görüntüledik. (Şekil 2)

Yaş dağılımına baktığımızda % 41’inin 21-25 yaş aralığında olduğunu % 25’inin 26-30 yaş aralığında olduğunu % 17’sinin 31-35 yaş aralığında olduğunu % 10’unun 36-40 yaş aralığında olduğunu, % 7’sinin ise 17-20 yaş aralığında olduğunu saptadık. (Şekil 3)

Türkiye’deki genç mimar ve öğrencilerin UIA’yı tanıyıp tanımadıklarını anlamak için sorduğumuz “UIA’yı tanıyor musunuz?” sorusunun yanıtlarına göre ankete katılanların % 43’ünün UIA’yı tanımıyor olduğunu, % 31’inin kısmen tanıyor olduğunu ve ancak % 26’sının ise UIA’yı bildiğini saptadık. Sonuçları öğrenciler ve mimarlar arasında karşılaştırdığımızda ise UIA’yı tanıyan öğrencilerin oranının % 9 iken mimarların bu konudaki oranının % 35 olduğunu gördük. (Şekil 4)

UIA’nın web sayfasını kullanıp kullanmadıklarını soruduğumuz soruya % 76 oranda hiçbir zaman yanıtı aldık. Bu oran yine öğrencilerde % 86 iken mezunlarda % 71 oluyor. (Şekil 5)

UIA’yı sosyal medyadan takip edip etmedikleri sorusuna ise % 79 oranında hiçbir zaman yanıtını aldı. Oranlar öğrencilerde % 81 iken mezunlarda % 78 olarak şekillendi (Şekil 6). UIA web sayfasına göre sosyal medya hesabının takip edilme/kullanılma oranı daha fazla olduğunu söyleyebiliriz.

UIA’nın çevrimiçi ve yüz yüze etkinliklerine katılımları sorulduğunda çevrimiçi etkinliklerde % 1 oranında (Şekil 7) yüz yüze etkinliklerde ise % 4 oranında (Şekil 8) bir katılım görmekteyiz. Çevrimiçi etkinliklere katıldığını söyleyen lisans programı mezunu olan kişi bunun 2021 dünya mimarlık günü etkinliği olduğunu ifade etti. Yüzyüze etkinlere katılan tümü lisans mezunu kişiler ise bu etkilinlikleri Mimarlık Bienali, Uluslararası Genç Mimarlar Buluşmaları, UIA İstanbul 2005, Seminer, İstanbul olarak ifade ettiler.

Öğrenci ve genç mimarların hangi platformları takip ettiklerini anlamaya dönük sorularımıza alınan yanıtlarda ilk sırayı Arch Daily, Dezeen, Arkitera, Divisare gibi platformlar oluşturmaktadır. (Şekil 9)

Anket katılımcılarına hangi sosyal medya hesaplarını takip ettiklerini sorduğumuzda en yoğun kullanılanlar sırasıyla Instagram, YouTube, Pinterest, Twitter, LinkedIn olarak ortaya çıktı. (Şekil 10)

UIA’nın organizasyonel yapısın bilinip bilinmediğini anlamaya çalıştığımız sorunun yanıtlarına baktığımızda % 86 oranında yapının bilinmediğini görmekteyiz. Bu oran öğrencilerde % 95 iken mezunlarda % 81 olarak ortaya çıkıyor. (Şekil 11)

UIA’nın çalışma programları hakkında bilgileri olup olmadığını sorduğumuz sorulara verilen yanıtlara göre, % 98 oranında çalışma programlarının bilinmediği karşımıza çıkıyor. Çalışma programlarından kısmen bilgi sahibi olan tümü lisans programı mezunu kişiler mimarlık eğitimi, sürdürülebilir kalkınma hedefleri, yarışmalar komisyonları ile herkes için mimarlık çalışma programını belirtiyorlar. (Şekil 12)

Genç mimarların UIA çalışmalarına aktif katılımlarının üye kesimler üzerinden kurulabildiği bilgisi ile katılımcılara ilgili oldukları alanlarda üye kesimlerinin UIA’ya kendilerini aday gösterip göstermeyeceği hakkındaki düşüncelerini sorduk. Burada ‘evet’ yanıtı % 6 olarak karşımız çıktı. Bu oran mezunlarda % 5 iken öğrencilerde % 9 olarak bulgulandı. (Şekil 13)

Mimarlar Odası’nın öğrenci ve genç mimarlarla iyi ilişkileri sorulduğunda evet oranının % 14 olduğu karşımıza çıkıyor. Bu oran mezunlarda % 17 iken öğrencilerde ise % 7 olarak saptanıyor. (Şekil 14)

Yukarıdaki ön bilgiler öğrenci ve genç mimarların meslek birlikleriyle mevcut etkileşimlerini anlamak için oldukça yol gösterici bulgular içeriyor. Bu bağlam üzerine inşa edilen anketin ikinci bölümü öğrenci ve genç mimarlarla iletişimi güçlü kılmak için neler yapılabileceğine ilişkin katılımcıların görüşlerini alma aşamasıydı. İkinci bölümde ankete katılanlara UIA ve Mimarlar Odasından beklentilerini sorduğumuz açık uçlu sorulara oldukça kapsamlı yanıtlar aldık. Meslek odalarının gelecekle bağ kuran çalışmalarının yapılandırılması için önemli ipuçları taşıyan bu soruların yanıtlarını tek tek vermemiz olası olmadığından verilen yanıtları çeşitli başlıklar altında gruplayarak kısaca özetlemeye çalışacağım.

Mimarlar Odasından beklentileri anlamaya çalıştığımız ve Tablo 1’de ayrıntılarıyla sunmaya çalıştığım yanıtları çeşitli başlıklar altında gruplamamız gerekirse Mesleki Uygulama (Yönetmelikler ve Ücret sorunları), Eğitim konuları, Sürekli Mesleki Destek / Kariyer Gelişimi, İletişim, Meslek Politikaları Perspektifi ve Etkinlikler olarak sıralanabilecek anahatların öne çıktığını saptamak olası. Bu bağlamda özellikle meslek hakları, ücret politikaları ile ilgili çalışmalar, kariyer gelişimi konusunda öncülük, daha şeffaf ve aktif iletişim kanallarını oluşturmak, güncel tartışma ortamlarını yaratmak ve yarışma, çalıştay gibi etkinlikler düzenlemek öne çıkan öneriler arasında.

Ankete katılanların UIA’dan beklentilerini anlamaya çalıştığımız bölümde ise yukarıda aktardığımız ulusal bir meslek birliğinden beklentilere dair başlıklara ek olarak bölgesel faaliyetler, vizyon / itibar ve sosyal sorumluluk konularının da ön plana çıktığını görüyoruz. (Tablo 2) Bu bağlamda özellikle genç mimarların ilgilerini çekebilecek içeriklerin oluşturulması düşüncesinin dillendirildiğini söyleyebiliriz. Ayrıca öğrenci ve genç mimarların sektörle ve birbirleriyle olan ilişkilerinde “ağ” kavramından da sıklıkla söz edildiğini saptıyoruz. Dayanışma konusu uluslararası bağlamda öne çıkan bir diğer kavramı oluşturuyor. İçinde bulunduğumuz dönemde UIA’nın bir dayanışma fonu oluşturmuş olması önemli bir ilk adımı temsil ediyor. Her ne kadar bu fon şimdilik ihtiyacı olan üye kesimler için kullanılacak da olsa bu durum ileride özellikle öğrenciler ve genç mimarları ilgilendiren projelerin geliştirilmesine engel teşkil etmiyor. Son olarak liderlik ve ufuk açıcı olmak UIA’dan beklentiler arasında sıkça dile getirilen başlıkları oluşturuyor.

UIA web sitesini takip etmeniz için hangi içerikler ilginizi çeker sorusunda çok çeşitli ve kapsamlı yanıtlar aldık. Tablo 3’te ayrıntılarını görebileceğiniz yanıtları olduğu gibi sizlerle paylaşmak isterim. Burada sıralanan önerilerin öğrenci ve genç mimarların ilgi alanlarına, mesleki dertlerine ve meslek birliği platformu içindeki varlıklarına dair önemli ipuçlarını içerdiğini söylemek olası.

Aynı şekilde Tablo 4’te de UIA etkinliklerinde öğrenciler ve mezunlar için katılımı artırıcı önerilerin yapıldığını görüyoruz. Bu tabloyu da olduğu gibi paylaşmak isterim. Burada da bir kısmı yapılmakta olan, bir kısmı ise yeni olmak üzere, çeşitli etkinlik önerilerinin içerik ve yöntem açısından öğrenci ve genç mimarlarla şekillendirilerek kurumsallaştırılması düşüncesini gözden geçirmekte yarar var. Ayrıca Şekil 15’te ise öğrenci ve genç mimarların en çok tercih ettiği etkinlikleri görebiliyoruz. Gençleri meslek birliğine çekecek etkinlikleri düzenlemek anlamında yararlı bir yol haritası sağlayacak bu çıktıya göre gençler en çok çalıştaylar, kariyer destek programları, ödül programları, yarışmalar ve kariyer danışmanlık programlarına ilgi duyuyor.

Anket çalışmasının özellikle beklentiler ve ilgi alanlarına dair önemli bir birikim sağlamasının ardından öğrenci ve genç mimarlarla etkileşimi artıracak stratejileri birlikte düşünmek için ayrı ayrı çalıştaylar düzenlendi. Nisan 2024'te öğrenciler ve genç mimarlar ile yapılan çalıştaylarda dile getirilen konuları ise aşağıda özetlemeye çalışacağım.

Öğrenci geri bildirimleri, eğitimin sürekliliği, kuram ve pratiğin birleştirildiği eğitim kampları, öğrenciler arasında bir iletişim ağı, etkileşim platformları, mesleki etik ve ücretler konusunda farkındalık ve öğrenciler için kaynakların varlığının önemli olduğunu gösterdi. Çalıştay sonucunda, öğrencilerin kaynaklara erişiminin sınırlı olması ve bu nedenle açık erişimli bir kütüphanenin gerekliliği, bu bağlamda böylesi bir önerinin meslek birliği-öğrenci etkileşimini artırmak için potansiyel bir strateji olarak belirlenebileceği yönündeydi. Genç mimarların görüşleri ise, iletişim, etkinlikler, içerik ve uygulamaların büyük önem taşıdığını gösterdi. Bu stratejiler bağlamında genç mimarlar eşitlik, çeşitlilik, kapsayıcılık ve şeffaflık kavramlarına odaklandı. Ayrıca, etkileşimi artırmak için ekonomik eşitsizlikleri ortadan kaldıracak bir finansman sisteminin gerekliliğinin altını çizdiler.

Çalıştay çıktılarını özetlemek gerekirse eğitim başlığı altında farklı uzmanlık alanlarını kapsayan, staj ve kuramsal eğitimi destekleyen eğitim kampları; RIBA, Pritzker gibi önemli kurum / kuruluşların lisans öğrencilerine tanıtılması; öğrencilere mesleki etik konusunda farkındalık kazandırmak; akademik kaynaklara erişim için açık erişim kütüphanesi önemli satırbaşları olarak ortaya çıktı.

Faaliyetler başlığı altında öne çıkan öneri ise ülkelerin ekonomik ve siyasi koşullarından bağımsız olarak dünya çapında mimarları ve mimarlık öğrencilerini kapsayan bir organizasyon düzenlenmesiydi.

Sosyal sorumluluk alanındaki öneriler ise ekonomik olarak kırılgan coğrafyalarda genç mimarlar için bir fon sistemi; 'gelişmekte olan mimari' ve teknoloji/gelecek gibi güncel konuları kapsayan çalışmalar ve dünyaya uyum sağlamak başlıklarındaydı.

İletişim alanındaki öneriler birebir ilişkilerin kurulabileceği iletişim ortamını kurmak; kuşaklar arası kolektif üretim imkanını sağlamak; üniversiteler arası iletişim ağı ve işbirliğini oluşturmak olarak şekillendi.

Uygulamalar ise öğrencilerin kendilerini dahil hissedebilecekleri platformlar oluşturmak (örneğin, öğrenci projelerinin paylaşılması) ve aktif sosyal medya iletişimi olarak önerildi.

Profesyonel Uygulama alanındaki öneriler ise akademiyi de içeren disiplinlerarası çalışmalar; mimarlığın konumlandırılması (özellikle yapı sektörünün bir parçası olmaktan kurtulmak); genç mimarları inşaat sektörünün aktörleriyle tanıştırmak için eşleştirme faaliyetleri olarak belirtildi.

Ücret politikası konusu uzunca konuşuldu. Ayrıntılı irdelenmesi gereken bir konu başlığı olarak not edildi.

İçerik alanında ise interaktif bir ortam için genç mimarların sunum yaptığı ve işlerini paylaştığı etkinliklerinin sayısının artırılması; tasarımın yanı sıra bilginin ve yazmanın önemini vurgulamak amacıyla düzenlenecek yarışmalar kapsamında eleştirel metinlere yer verilmesi; kolektif tasarım uygulamalarına daha fazla vurgu yapılması; mimarlık pratiğinin nasıl değiştiği ve gelecekte nasıl değişeceği üzerine içerik/tartışmalar; tasarım ve yapım odağının ötesinde farklı mimarlık biçimleri ve mimar profilleri üzerine etkinliklerin önemsenmesi konuları öne çıktı.

Yukarıda ayrıntılarıyla açıklanmaya çalışılan tespitlere dayanarak UIA Genç Mimarlar Düşünce Kuruluşu olarak öğrenciler ve genç meslektaşların meslek birlikleriyle etkileşimini güçlendirmek için aşağıdaki sonuçlara ulaştık.

Öğrenciler ve genç mimarların beklentilerine baktığımızda meslek birliklerinden mesleğin küresel standartlarının belirlenmesi, ufuk açıcı / yol gösterici / lider olmak, mesleki hakların savunulması, akreditasyon, iş fırsatlarının duyurulması, konferans veya seminerler yerine eğitimlerin yapılması, kırılgan coğrafyalarda destek/dayanışma/faaliyetleri, onları cezbedecek içerik ve yeni iletişim stratejilerinin öncelikli olduğunu görüyoruz. Bu bağlamda UIA Genç Mimarlar Düşünce Kuruluşu aşağıdaki stratejileri öneri eylem planı olarak Mayıs ayında Tunus’ta gerçekleşen Konsey toplantısında onaya sundu ve büyük destekle kabul edildi.

Etkinlikler:

• Genç Mimarlar İçin Ödül Programı

• Sonuçlarının uygulamaya geçeceği Genç Mimarlar Yarışması

• Genç mimarlar programı/ağı kurulması

• Öğrenci Yarışmaları

• Öğrenci ve Genç Mimarlar için metin Yarışmaları

• Çalıştaylar ve Forumlar düzenlenmesi

Sürekli mesleki gelişim:

• Yeni mezun mimarlar için kariyer destek ve danışmanlık programları

İletişim:

• Mobil uygulama, grafik iyileştirme ve sosyal medyadan öğrenci ve genç mimar paylaşımları

İçerik:

• Yeni içerikler: Özellikle mimarlık pratiği nasıl değişiyor, mimarın rolü nasıl değişiyor, toplumsal ve çevresel konular, tasarımda yenilik, malzemeler, inşaat, mimarlık ve gelecek, daha az yıldız mimarlar daha çok kolektifler, işbirlikçi uygulamalar, mimarların farklı hallerine/profillerine odaklanmak

• Dünyada meslek pratiğine dair röportajlar ve/veya ödüllü binaların yapım aşamaları

Ağ:

• Bağlantı ve işbirliği ağı

• Veritabanı ve kütüphane

Dayanışma:

• Dezavantajlı coğrafyalardaki öğrenciler ve genç mimarlar için dayanışma fırsatları sağlamak

Yönetişim:

• Üye kesimlerin etkinliklerinde öğrenci ve genç mimarların katılımının teşvik edilmesi

• Üye kesimlerin genç mimarları yönetişimlerine dahil etmeye teşvik edilmesi

• Üye kesimlerin UIA yönetişiminde genç mimarları aday göstermeye teşvik edilmesi

Yukarıdaki önerilerin bu çalışmanın sonucu olarak oldukça kapsamlı olduğunu söyleyebiliriz. Kuşkusuz bu çalışmaları önceliklendirmek ve aşamalandırmak gerekir. Ancak henüz çalışmanın tamamlanmış olduğunu da sizlerle paylaşmalıyım. Yapılan analizlerin uluslararası ölçekteki anket ve çalıştaylarla güçlendirilmesi ve önerilerin derinleştirilmesi önümüzdeki gündem maddeleri.

Ancak şimdiden önerilerin Genç Mimarlar Düşünde Kuruluşunun çalışmaları sonrasında UIA’da yaşama geçmeye başladığı sevindirici gelişmesini sizlerle paylaşabilirim. Planlanan pek çok etkinliğin yanı sıra UIA Kasım ayında Kulaa Lumpur’da yapılan olağanüstü genel kurulunda Birlik amaçlarına “Mimarlık öğrencilerinin ve genç mimarların ihtiyaçlarına ve ilgi alanlarına özen göstermek ve genç mimarların mesleki kariyerlerini geliştirmeleri için uygun koşulları teşvik etmek” ve “Üye Kesimleri, genç mimarların örgütlerinin yönetimine katılımına izin vermeye ve UIA misyonlarının yürütülmesinde genç mimarlarla işbirliği yapmaya teşvik etmek.” maddeleri büyük bir destekle eklendi.

Görüldüğü gibi henüz yapılacak önemli işler var ve atılacak önemli adımlar bizleri bekliyor. Hep birlikte, katkı ve önerilerinizle geliştirebileceğimiz bu çalışmayı meslek odalarının genç kuşakla iletişimlerini güçlendirmesine yardımcı olması dileğiyle kaleme aldık. Gençlerin desteği olmadan meslek birliğimizin geleceğinin olmayacağı bilinciyle meslek ortamımızın bu kısa yazıda aktarmaya çalıştığım bulgu ve önerilerimizi dikkate alması dileğiyle…